علیرضا مبصر؛ گروه بورس: در جهانی که نوسانات بازارهای مالی و بحران های ژئوپلیتیکی به بخشی از روزمرگی اقتصاد تبدیل شده اند، طلا همچون نگهبانی استوار و پناهگاهی امن برای سرمایه‌گذاران باقی مانده است. این فلز گرانبها که از دیرباز نماد ثروت و امنیت مالی بوده، امروزه نه تنها در خزانه‌های ملی، بلکه در سبد دارایی های سرمایه گذاران خرد و کلان، جایگاهی بی‌بدیل دارد. طلا به‌عنوان یک دارایی با ویژگی‌های منحصر به‌فرد، در دوران‌هایی که بحران‌های اقتصادی، نوسانات ارزی و تورم‌های جهانی اقتصاد را تهدید می‌کنند، همواره نقش خود را به‌عنوان یک "پناهگاه امن" ایفا کرده است. در حالی که بسیاری از دارایی‌های مالی مانند سهام و اوراق بهادار به‌راحتی در معرض تغییرات شدید قیمت و ریسک‌های سیستماتیک قرار دارند، طلا همچنان به‌عنوان یک دارایی با ارزش ذاتی ثابت، در برابر بحران‌ها مقاوم است. با این حال، در دنیای امروز، دیگر صرفاً خرید و نگهداری فیزیکی طلا به‌عنوان تنها گزینه برای ورود به بازار طلا به شمار نمی‌رود. انقلاب‌های مالی و نوآوری های تکنولوژیک، ابزارهای جدیدی را به سرمایه‌گذاران ارائه داده است تا از مزایای طلا بهره‌مند شوند، بدون اینکه نیازی به حمل و نگهداری فیزیکی آن داشته باشند. صندوق‌های سرمایه گذاری طلا، که در سال های اخیر در ایران رشد قابل‌توجهی داشته‌اند، یکی از این ابزارهای نوین به‌شمار می‌روند. صندوق‌های طلا به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با خرید واحدهای این صندوق‌ها، به طور غیرمستقیم از نوسانات قیمتی طلا سود ببرند. این ابزار مالی مدرن، با حذف نگرانی‌های مربوط به نگهداری فیزیکی طلا و تأمین امنیت آن، به‌عنوان گزینه‌ای جذاب برای کسانی که به‌دنبال بهره‌مندی از مزایای طلا بدون نیاز به مدیریت مستقیم دارایی خود هستند، مطرح می‌شود. در حقیقت، صندوق‌های طلا همزمان با گسترش بازارهای مالی دیجیتال و الکترونیک، نه تنها امکان خرید و فروش سریع و آسان را فراهم می‌آورند، بلکه باعث شده‌اند طلا از یک دارایی سنتی و محدود، به ابزاری قابل‌دسترس و نقدشونده تبدیل شود. این روند، به ویژه در کشورهای در حال توسعه که با چالش‌هایی نظیر تورم بالا و بی‌ثباتی اقتصادی روبه‌رو هستند، می‌تواند به‌عنوان راهکاری نوین برای مقابله با نوسانات و بحران‌های اقتصادی، ایفای نقش کند.
طلا ناجی سرمایه معامله گران در تلاطم های رکودی و تورمی
ریسک‌های سیستماتیک همواره به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات برای ثبات بازارهای مالی شناخته می‌شوند. بحران‌های بانکی، نوسانات شدید بازار سهام و تنش‌های ژئوپلیتیک به راحتی می‌توانند اقتصادهای جهانی را تحت تأثیر قرار دهند و سرمایه‌گذاران را در معرض خطرات بی‌سابقه‌ای قرار دهند. در چنین شرایطی، یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های سرمایه‌گذاران، یافتن دارایی‌هایی است که در برابر این بحران‌ها مقاوم باشند و ارزش خود را حفظ کنند. طلا، به‌عنوان یک دارایی که از زمان‌های قدیم تاکنون به‌عنوان ذخیره‌ای امن و قابل اعتماد شناخته شده است، در این بحران‌ها توانسته است خود را به‌عنوان ناجی بازارهای مالی اثبات کند. یکی از ویژگی‌های برجسته طلا که آن را از سایر دارایی‌ها متمایز می‌کند، عدم وابستگی آن به سیستم مالی جهانی است. برخلاف سهام، اوراق قرضه و حتی ارزهای فیات که به سیاست‌های اقتصادی و بانک‌های مرکزی وابسته‌اند، طلا به‌عنوان یک دارایی فیزیکی و باارزش، در برابر بحران‌های مالی و نوسانات اقتصادی مستقل عمل می‌کند. در حقیقت، طلا با عدم ارتباط مستقیم به نوسانات بازارهای سهام و اوراق قرضه، در برابر ریسک‌های سیستماتیک عملکردی قوی از خود نشان میدهد و سرمایه‌گذاران را قادر می‌سازد تا از نوسانات شدید بازارهای مالی مصون بمانند.
این ویژگی خاص طلا در برابر بحران‌ها به‌ویژه در دوران‌هایی که سیستم مالی جهانی دچار بحران‌های شدید می‌شود، به‌خوبی نمایان می‌شود. برای مثال، بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ یکی از بزرگ‌ترین بحران‌هایی بود که نظام بانکی و بازارهای مالی جهان را تحت‌الشعاع قرار داد.
در این بحران، زمانی که ورشکستگی بانک‌ها و سقوط بازارهای سهام به‌طور گسترده‌ای رخ داد، طلا به‌عنوان یک دارایی امن، ارزش خود را حفظ کرد و حتی رشد چشمگیری را تجربه نمود. در این دوره بحرانی، هنگامی که وال استریت و دیگر بازارهای مالی در حال سقوط بودند، طلا توانست رکوردهای تاریخی خود را بشکند و به‌عنوان ضربه‌گیر بی‌بدیل برای سرمایه‌گذاران عمل کند. در واقع، این دوره نشان داد که طلا در زمان‌های بحران اقتصادی، به‌ویژه زمانی که اعتماد به دیگر دارایی‌ها از دست می‌رود، می‌تواند نقش پناهگاهی امن را ایفا کند. همچنین، طلا به‌ویژه در شرایطی که تنش‌های ژئوپلیتیکی افزایش می‌یابد، همچنان به‌عنوان یک دارایی مقاوم شناخته می‌شود. زمانی که تهدیدهای سیاسی و نظامی، بازارهای سهام را تحت فشار قرار می‌دهند، طلا به‌عنوان یک دارایی جهانی با ارزش ثابت، به سرمایه‌گذاران این امکان را میدهد که دارایی‌های خود را از نوسانات بازارهای مالی و سیاسی مصون نگه دارند.
برای مثال، در سال‌های اخیر، بحران‌های سیاسی در خاورمیانه و سایر مناطق جهان باعث افزایش تقاضا برای طلا شد و قیمت آن به‌طور قابل توجهی افزایش یافت. این افزایش تقاضا نشان‌دهنده این است که سرمایه‌گذاران به طلا به‌عنوان یک پناهگاه امن در برابر تهدیدات ژئوپلیتیکی و بحران‌های جهانی روی آورده‌اند.
ریسک سیستمی خطری است که کل سیستم مالی یا اقتصادی را تهدید می کند، نه فقط یک بخش خاص، این ریسک زمانی رخ می دهد که شکست یک نهاد یا شوک خارجی (مثل بحران بانکی یا تنش های سیاسی) به صورت زنجیره ای به سایر بخش ها سرایت کند و بی ثباتی گسترده ایجاد کند
صندوق های طلا از کجا می آیند!؟
صندوق‌های طلا ابزارهای مالی هستند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا به‌طور غیرمستقیم در طلا سرمایه‌گذاری کنند، بدون اینکه نیاز به خرید و ذخیره‌سازی فیزیکی طلا داشته باشند. این صندوق‌ها معمولاً به خرید طلا یا قراردادهای مرتبط با آن می‌پردازند و به‌صورت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک یا صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETFs) در دسترس هستند. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا مزایای قابل توجهی دارد؛ از جمله سهولت در خرید و فروش، عدم نیاز به نگهداری فیزیکی طلا، و مقرون به صرفه بودن. این صندوق‌ها همچنین نقدشوندگی بالایی دارند و به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بدون دغدغه‌های مربوط به نگهداری طلا، از نوسانات بازار طلا سود ببرند. با این حال، این صندوق‌ها هزینه‌های مدیریتی دارند و سرمایه‌گذاران نمی‌توانند به‌طور مستقیم بر روی طلا کنترل داشته باشند. همچنین، عملکرد صندوق‌ها به استراتژی‌های مدیران بستگی دارد و در معرض ریسک‌های بازار قرار دارند. در نهایت، صندوق‌های طلا ابزاری کارآمد برای سرمایه‌گذاری در طلا هستند، اما مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، دارای مزایا و معایب خاص خود می‌باشند که نیاز به ارزیابی دقیق دارند.
اختلاف صندوق های مطرح طلای بازار بورس با طلای ۱۸ عیار بازار آزاد از ابتدای سال 1403
بازدهی صندوق‌های طلا در سال گذشته مشاهده کرد. علیرغم اقبال گسترده سرمایه‌گذاران به این صندوق‌ها، بازدهی آنها در مقایسه با بازارهای آزاد طلا و سکه، مانند طلای آبشده و سکه امامی، ضعیف‌تر بود و حتی در برخی از مواقع از آنها عقب‌تر نیز قرار گرفت
صندوق طلا آری یا نه؟
صندوق‌های طلا، با تمام مزایای قابل توجهی که دارند، همچون سهولت در خرید و فروش، نقدشوندگی بالا و عدم نیاز به نگهداری فیزیکی طلا، در معرض محدودیت‌هایی از سوی نهادهای نظارتی مانند سازمان بورس قرار دارند که می‌تواند مانعی در مسیر رشد طبیعی آنها به‌وجود آورد. این نظارت‌های گسترده ممکن است باعث شود که این صندوق‌ها در برابر بازارهای آزاد همچون طلا و سکه، که در برخی مواقع تحت‌الشعاع تصمیمات و دخالت‌های نهادهای نظارتی قرار نمی‌گیرند، عقب بمانند و از بازدهی کمتری برخوردار شوند.
یک نمونه عینی از این مسأله را می‌توان در بازدهی صندوق‌های طلا در سال گذشته مشاهده کرد. علیرغم اقبال گسترده سرمایه‌گذاران به این صندوق‌ها، بازدهی آنها در مقایسه با بازارهای آزاد طلا و سکه، مانند طلای آبشده و سکه امامی، ضعیف‌تر بود و حتی در برخی از مواقع از آنها عقب‌تر نیز قرار گرفت. این موضوع به‌ویژه زمانی بیشتر آشکار شد که نگاهی به آمار معاملاتی اخیر این صندوق‌ها انداخته شود. در روزهایی که بحران‌هایی چون کمبود گاز یا آلودگی شدید هوا در تهران سایه انداخته بود و بازار بورس تعطیل شده بود، بازارهای آزاد طلا و سکه شاهد رشدهای شگرف و افسارگسیخته‌ای بودند، در حالی که صندوق‌های طلا قادر به همراهی با این روندها نبودند، یکی از مهم ترین علل این اختلاف همین موضوع بیان شده است.
در شرایط بحرانی ریسک غیرنقد شوندگی این صندوق ها خود را به وضوح نشان میدهد
این ناتوانی در هم‌راستایی با نوسانات و تحولات طبیعی بازار طلا، در شرایط بحرانی، این پرسش را در ذهن سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند که آیا صندوق‌های طلا قادرند همانند بازارهای آزاد، بازدهی مشابهی را فراهم کنند. از این رو، سرمایه‌گذاران باید با دقت و احتیاط بیشتری در این عرصه گام بردارند و ضمن آگاهی از محدودیت‌های نظارتی، به‌ویژه در مواقع بحرانی، از ریسک‌های احتمالی ناشی از عدم هم‌راستایی صندوق‌ها با تحولات طبیعی بازار، اجتناب کنند.